Wielkanoc to najważniejsze święta dla katolików. W naszym mieście, Święta te obchodzić będzie spora grupa ewangelików oraz prawosławnych. Jak wyglądają świąteczne tradycje w tych społecznościach?
Dla wszystkich chrześcijan święta obchodzone na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa są najważniejszymi wydarzeniem w roku liturgicznym. W obrzędach poszczególnych wyznań jest wiele elementów wspólnych, jednak pojawiają się także wydarzenia i zwyczaje charakterystyczne dla każdego z obrządków.
Ewangelicy bez święcenia pokarmów
W ewangelickich domach i kościołach przed Świętami Zmartwychwstania Pańskiego nie święci się palm i pokarmów, nie buduje się także grobów Chrystusa. W okresie poprzedzającym Wielkanoc nie odprawia się także nabożeństw drogi krzyżowej. Świąteczny okres w centrum życia i wiary stawia zwiastowanie żywego Słowa Bożego. Dla ewangelickich rodzin Wielki Piątek jest największym świętem roku kościelnego, zaś Wielkanoc – najradośniejszym. Ważne są uroczysty nastrój i godna oprawa Świąt Wielkanocy.
Szczególne miejsce w życiu ewangelików zajmuje Wielki Piątek, który w Polsce dla wiernych tego wyznania jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Wierni kontemplują i wyciszają się, by stawać się właściwie przygotowanymi do Zmartwychwstania Chrystusa. W luterańskich kościołach dominuje czerń, a krzyż przesłonięty jest kirem na znak żałoby. Liturgia przystosowana jest do znaczenia święta - czytane są fragmenty Męki Pańskiej, śpiewane pieśni pasyjne oraz recytowane naprzemiennie słowa „Ludu mój Ludu, cóżem Ci uczynił”.
Wielka Sobota jest dniem ciszy i skupienia, po którym następuje Święto Zmartwychwstania Pańskiego.
Ewangelicy, którzy w Bielsku-Białej skupieni są w trzech parafiach (Bielsko, Stare Bielsko i Biała) wielkanocną niedzielę rozpoczynają od nabożeństwa rezurekcyjnego zwanego jutrznią/ Odprawiane jest ono wczesnym rankiem, często – na pamiątkę przyjścia kobiet do grobu Chrystusa – na cmentarzach i w kaplicach cmentarnych. Po nim odprawiane jest uroczyste nabożeństwo główne ze spowiedzią i Komunią Świętą. Kolorem liturgicznym jest biel.
Po nabożeństwie dzieci otrzymują czekoladowe zające i jajka niespodzianki, a dorośli kolorowe kurze jajka. Rodziny spotkają się na uroczystych śniadaniach lub obiadach wielkanocnych. Podawane na nich potrawy nawiązują do polskich zwyczajów kulinarnych i są zależne od regionu.
Prawosławni dopiero w maju
Cerkiew prawosławna mierzy czas według kalendarza juliańskiego, dlatego Wielkanoc przypada zwykle w innym terminie niż u katolików. Przeważnie prawosławni świętują Wielkanoc później, a różnica w terminach wynosić może nawet pięć tygodni. Jednak co kilka lat (średnio co 3 lata) termin Świąt Wielkanocnych w Kościołach katolickim i prawosławnym zbiega się ze sobą. Tak będzie za rok, gdy Wielkanoc przypadnie 20 kwietnia. W tym roku Wielkanoc prawosławna przypada na 5 maja, czyli aż 5 tygodni po Wielkanocy katolickiej.
W nocy, z Wielkiej Soboty na Niedzielę Wielkanocną, w cerkwi odbywa się uroczyste nabożeństwo, zwane Jutrznią paschalną. Msza jest o tyle charakterystyczna, że w czasie jej trwania duchowni wraz z wiernymi trzy razy okrążają cerkiew. Krzyżem kapłan trzykrotnie uderza w drzwi cerkwi. Jest to symbol odsunięcia kamienia wejścia do grobu zmartwychwstałego Chrystusa. Na ołtarz uroczyście wraca Płaszczenica – ikona symbolizująca płótno, w które zawinięte było ciało Chrystusa po zdjęciu z krzyża (w Wielki Piątek składana jest ona na pustym katafalku). Mszę kończy namaszczenie wiernych świętym olejem.
O świcie, po powrocie z nocnej mszy, rozpoczyna się uczta po długim, 40-dniowym poście. Podobnie jak u katolików, zaczyna się ją od dzielenia jajkiem. W następnej kolejności spożywane są pokarmy, które zostały zaniesione do cerkwi w koszyczku i poświęcone. Charakterystycznymi dla prawosławia potrawami są: wykonany z ciasta drożdżowego, nadziewany farszem z kapusty i grzybów kulebiak oraz pascha, czyli rodzaj deseru, który przygotowuje się na bazie twarogu, jaj, masła i bakalii. Nie powinno też zabraknąć białego barszczu lub żurka.
