W czwartek odbędzie się promocja książki „Jan Smeterlin. Zapomniany wirtuoz fortepianu”. Tym samym finał znajdzie niesamowita historia upamiętnienia urodzonego w Bielsku-Białej słynnego muzyka.
Urodzony w 1892 r. Jan Smeterlin to postać niezwykła, jeden z najsławniejszych pianistów na świecie pierwszej połowy XX wieku. Urodził się i lata młodości, aż do wyjazdu na studia, spędził w Bielsku, tymczasem w naszym mieście mało kto wie, kim był. I pewnie nadal pozostawałby w zapomnieniu, gdyby jego siostrzenica, Lady Lilian, już po śmierci artysty nie zapragnęła poznać rodzinnego miasta swego ukochanego wuja. Wielce była zdziwiona, gdy w tym rodzinnym Bielsku nikt nie słyszał o Janie Smeterlinie. W swych poszukiwaniach śladów wuja trafiła do ówczesnego dyrektora bielskiej szkoły muzycznej Andrzeja Kucybały, który obiecał jej przybliżyć mieszkańcom Bielska-Białej postać jej wuja.
Do realizacji obietnicy Kucybała postanowił wrócić wiele lat później, po przejściu na emeryturę. Pozyskanie materiałów na temat Smeterlina nie było jednak łatwe. Artysta zmarł bezdzietnie, a i Lady Lilian pożegnała się już z tym światem. Nie pomógł także fakt, że po II wojnie światowej - nie godząc się na powojenny układ polityczny w Europie – Smeterlin nigdy do Polski nie zawitał, podobnie jak do ZSRR i krajów bloku wschodniego, choć koncertował niemal na całym świecie, od Australii po Amerykę. Można się domyślać, że nie mógł zaakceptować braku suwerenności swej ojczyzny, o której wolność walczył w Legionach Polskich w czasie I wojny światowej.
Na stałe mieszkał w Londynie, ale od chwili podbicia serc melomanów z Ameryki, wracał tam bardzo często, pokonując Atlantyk w tę i z powrotem. I właśnie całe archiwum dokumentujące jego światową karierę znajduje się w Międzynarodowym Archiwum Pianistycznym w Maryland w USA, w gronie 20 najświetniejszych pianistów XX wieku. Dla Andrzeja Kucybały dokumentacja była więc niedostępna. Otrzymał wprawdzie od Lady Lilian kilka płyt, wycinków z gazet i recenzji oraz zdjęć i rodzinnych pamiątek, ale to było za mało, by nakreślić w miarę pełny życiorys pianisty. Tak się jednak ostatnio dobrze złożyło, że Andrzej Kucybała nawiązał kontakt z jedną z absolwentek bielskiej szkoły muzycznej, Anetą Panusz, która mieszka i pracuje w Stanach jako muzykolog i która zgodziła się pojechać do instytutu w Maryland, by skopiować i przetłumaczyć cały zachowany tam skarbiec wiedzy o Smeterlinie. Im dłużej siedziała w bibliotece instytutu, tym bardziej, podobnie jak tutaj Andrzej Kucybała, zafascynowana była obiektem badań.
Jan Smeterlin okazał się niezwykle ciekawym człowiekiem, o wielu zainteresowaniach, o kontaktach z brytyjskim królewskim dworem, o wielu pasjach, ciekawym świata, kochającym życie, swych słuchaczy i żonę. Jednak ponad wszystko kochał muzykę i dla niej wiele zaryzykował. Był jej wierny i oddany, i gotów był pojechać na koniec świata, by grać dla tych, którzy chcą go słuchać. Największą sławę przyniosła mu interpretacja dzieł Fryderyk Chopina, choć repertuar miał bogaty i żaden najtrudniejszy utwór nie sprawiał mu trudności. Był wielkim przyjacielem Karola Szymanowskiego, którego twórczość promował na świecie. Był też świetnym kucharzem, a jego sosy przeszły do legendy łącznie z czekoladowym ciastem, którym zachwyciła się Królowa Matka i które zostało nazwane jej imieniem.
Andrzej Kucybała i Aneta Panusz wiedzę, którą zgromadzili o artyście, postanowili zawrzeć w książce. Tak powstała, z pomocą finansową Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, publikacja „Jan Smeterlin. Zapomniany wirtuoz fortepianu”. Spotkanie promujące wydawnictwo odbędzie się w czwartek (16 stycznia) o godz. 18.00 w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych. Oprócz rozmowy z autorem Andrzejem Kucybałą zaplanowano również recital chopinowski w wykonaniu Mateusza Dubiela. 20-letni artysta to bielszczanin, jeden z najbardziej utalentowanych młodych polskich pianistów. Jest m.in. laureatem nagrody Prezydenta Miasta Bielska -Białej w dziedzinie kultury i sztuki IKAR 2021.
Aby wziąć udział w spotkaniu, konieczna jest rezerwacja bezpłatnego zaproszenia pod adresem: rezerwacja@zpsm.bielsko.pl.
Zdjęcie ze zbiorów IPAM - International Piano Archives of Maryland.
