Bielsko-Biała kulturą stoi. Nie bez powodu miasto stanęło do wyścigu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. Mnogość instytucji kultury, bogactwo różnorodnych imprez znacząco wyróżniają stolicę Podbeskidzia na tle innych, nieraz znacznie większych ośrodków. Jednak nigdy nie jest tak dobrze, by nie mogło być lepiej.

W dalekim uproszczeniu można powiedzieć, że kultura realizuje się na podstawowych dwóch płaszczyznach, które często mają bardzo umowny charakter. Ta pierwsza to kultura wysoka, często komercyjna i oferowana przez ludzi i zespoły, które realizują ją w sposób zawodowy. Tu możemy mówić o ofercie kulturalnej, z której korzystamy lub nie w zależności od wolnego czasu, zamiłowań, gustu, a często po prostu w zależności od zasobności portfela. Jest tu jednak pewien zasadniczy warunek: musi istnieć potrzeba uczestniczenia w tej dziedzinie życia, jaką jest kultura. I tu kłania się płaszczyzna druga – działalność kulturotwórcza, która pozwoli wpoić zarówno najmłodszym, jak i tym starszym potrzeby kulturalne, które będą owocować w późniejszym życiu świadomym uczestnictwem w kulturze już tej wyższej Te potrzeby należy jednak zaszczepić, a nie są tego w stanie zrobić ani telewizja, ani też komputer.

Z kulturą wysoką Bielsko-Biała radzi sobie całkiem dobrze. Na tej płaszczyźnie bogatą ofertę zapewniają zarówno placówki samorządowe jak i te prowadzone przez stowarzyszenia i prywatne firmy. Koncerty, wystawy, różnorodne eventy artystyczne wypełniają kalendarz praktycznie przez cały rok. Dwa teatry, Bielskie Centrum Kultury, kluby muzyczne, kilka galerii z Galerią Bielską BWA na czele, w końcu Cavatina, a do tego ośrodki realizujące kulturę alternatywną  – naprawdę jest w czym wybierać. A jak wygląda sprawa działalności kulturotwórczej? Tę akurat w znacznej mierze zapewnia bielski samorząd, co wynika chociażby z Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Inne podmioty mniej chętnie skłaniają się do tego typu działań dlatego, że przede wszystkim oznaczają one koszty. Chociaż trzeba wskazać kilka miejsc, gdzie działalność kulturotwórcza w mniejszym lub większym zakresie jest prowadzona; to m. in. Klubokawiarnia Aquarium czy kluby działające przy spółdzielniach mieszkaniowych. Nie można tu zapomnieć także o działalności Książnicy Beskidzkiej, którą trudno traktować jako tylko bibliotekę. Jednak główny ciężar w tej dziedzinie spoczywa na placówkach współtworzących Miejski Dom Kultury. Budują one na planie miasta sieć złożoną z kilkunastu punktów. Każda z nich ma swoją specyfikę, jakieś dziedziny, w których przoduje, lecz przede wszystkim oferują dzieciom i młodzieży dostęp do różnych form zajęć rozwijających.

W ostatnich tygodniach pojawił się problem, który skłania do bliższego przyjrzenia się rozkładowi placówek kulturalnych w Bielsku-Białej. Problem ów dotyczy przyszłości Wojewódzkiego i Ogólnopolskiego Przeglądu Dziecięcej i Młodzieżowej Twórczości Literackiej Lipa, który od 42 lat organizuje działające przy Spółdzielni Złote Łany Spółdzielcze Centrum Kultury BEST. Również przyszłość samego SCK BEST znalazła się pod znakiem zapytania, zwłaszcza po lekturze pisma, które Zarząd Spółdzielni wysłał do władz Bielska-Białej, a w którym proponuje wprost przejęcie placówki bądź też podpisanie porozumienia odnośnie jej finansowania. Sytuacja ta pokazała, że wspomniana oferta kulturotwórcza nie jest czymś stałym, o ile nie prowadzi jej podmiot, który czyni to z obowiązku, tak jak samorząd lokalny.

Kiedyś kultura była bardziej zatomizowana. Miejski Dom Kultury powstał w 1996 r. Utworzyły go działające wcześniej samodzielne placówki kulturalne. Wcześniej właściwie każde osiedle posiadało swój klub, który lepiej lub gorzej zajmował się organizacją życia kulturalnego dla mieszkańców. Wraz z czasem wiele spółdzielni wykreśliło ze swych statutów zapis o działalności kulturalnej; do dzisiaj taka jest prowadzona na osiedlach: Złote Łany, Karpackim i Beskidzkim, lecz jak pokazuje przypadek SCK BEST, może się to zmienić.

Jeżeli rozmieścić placówki kulturalne na mapie Bielska-Białej, na której zaznaczono gęstość zaludnienia, okazuje się, że ta kulturalna sieć nie do końca pokrywa się z tym wskaźnikiem. Oczywiście w dużej mierze wynika ona z uwarunkowań historycznych. Brak jednak wyraźnych dążeń do uwzględnienia tego elementu. Owszem, do teatru można dojechać, do galerii i na koncert również, ale zapisanie dziecka na zajęcia plastyczne niekoniecznie już powinno wymagać wyprawy na drugi koniec miasta samochodem czy autobusem. 

Do przygotowania takiego planu wykorzystaliśmy mapę ilustrującą gęstość zaludnienia opublikowaną przez Urząd Miejski w Raporcie o stanie miasta Bielska-Białej za rok 2023. Na nią nanieśliśmy placówki wchodzące w skład Miejskiego Domu Kultury, kluby osiedlowe oraz nieoddany jeszcze do użytku nowy Dom Kultury w Straconce. Z takiego zestawienia ewidentnie wynika, że SCK BEST swoim zasięgiem obejmuje bardzo dużą grupę mieszkańców, większą niż niektóre spośród placówek wchodzących w struktury MDK. Zasięg Klubu Karpatek na Os. Karpackim w zasadzie pokrywa się z zasięgiem DK w Kamienicy. Sporo mieszkańców w swoim zasięgu ma także klub na Os. Beskidzkim. Trzeba jednak pamiętać, że kluby osiedlowe są utrzymywane z opłat odprowadzanych do spółdzielni przez mieszkańców, którzy i tak oprócz tego płacą przecież podatki. 

W ostatnich latach przybyło klubów dla seniorów. I bardzo dobrze, zwłaszcza, że z roku na rok stanowią oni coraz liczniejszą grupę. Jednak należy przypomnieć, że bez łatwego dostępu do kształcenia w kulturze dla dzieci i młodzieży za jedno, góra dwa pokolenia zaczną znikać z mapy miasta kluby i galerie. Nie będzie ich miał kto odwiedzać.

Punkty naniesione na mapę

1. Dom Kultury w Hałcnowie
2. Dom Kultury w Kamienicy
3. Dom Kultury w Komorowicach
4. Klub Nauczyciela
5. Dom Kultury im. Wiktorii Kubisz
6. Dom Kultury w Lipniku
7. Dom Kultury im Jacka Lecha w Mikuszowicach Krakowskich
8. Dom Kultury w Olszówce
9. Świetlica w Bielsku-Białej Północ
10. Dom Kultury w Starym Bielsku
11. Dom Kultury w Wapienicy
12. Dom Kultury Włókniarzy
13. Galeria Fotografii B&B
14. Spółdzielcze Centrum Kultury BEST
15. Klub Osiedlowy Karpatek
16. Dom Kultury w Straconce (w budowie)
17. Osiedlowe Centrum Kultury Beskidzkiej Spółdzielni Mieszkanioweja